ESOGÜ Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı öğretim görevlisi Doç. Dr. Demet İlhan Algın Kurumsal İletişim Uygulama ve Araştırma Merkezinin hazırlamış olduğu ESOGÜ Gündem programında sirkadiyen ritimi anlattı; COVID-19 salgınıyla ortaya çıkan koronasomnia hakkında bilgilendirmede bulundu.
Sirkadiyen ritim nedir?
Sirkadiyen ritimin, beynimizin içerisinde geceleri uykuyu getiren veya gün ortasında acıkmayı sağlamakta olan biyolojik bir saat olduğunu dile getiren Doç. Dr. Algın, son senelerde yapılan genetik araştırmaların vücudumuzda binlerce saatin olduğunu ortaya koyduğunu belirterek bunların her birinin kalp, pankreas, deri veya akciğer gibi farklı organlarda çeşitli görevler yürüttüğünü kaydetti. Vücudun ısı ritminin bazı hormonları, özellikle büyüme, stres, uyku hormonlarını sirkadiyen döngü boyunca düzenlediğini söyleyerek, “Sirkadiyen ritimler vücut tarafından üretilir fakat dış uyaranlardan da etkilenir. Sirkadiyen ritmi düzenleyen en temel merkez beyinde hipotalamusta bulunan bir çift çekirdek şeklindeki suprakiazmatik nükleus’dur. Sirkadiyen ritmin esas uyaranı ise ışıktır. İnsanlar da dahil, yaşamakta olan organizmaların bir iç biyolojik saatinin olduğu biyolojik bir gerçektir” diyerek bu saatin nasıl çalışmakta olduğu konusundaki çalışmaların bir hayli yeni olduğunu ifade etti.
Koronasomnia
Işık dışında sirkadiyen ritimin düzenlenmesinde beslenmenin de bir hayli önemli olduğunu dile getiren Doç. Dr. Algın, “Yeterli ve dengeli beslenmeden bahsederken çoğu zaman daha sağlıklı gıdalara odaklanırız. Ancak bu gıdaları ne zaman tükettiğimizi es geçeriz. Oysaki tüketilen besinlerin daha sağlıklı olması kadar hangi zaman aralığında tüketildiği de son derece önemlidir” diyerek kısa yetersiz uykunun hormonlar üstündeki olumsuz etkisinden de sözetti. Buna bağlı şekilde sirkadiyen ritimin bozulmasının obezite gibi problemlera yol açabileceği uyarısında bulunarak şöyle devam etti: “Koronavirüs pandemisinde açığa çıkan uykusuzluk problemleri belirginleşerek sirkadiyen ritmimizi bozdu. Son yapılan covid-19 ile alakalı çalışmalarda, artık covid-19e bağlı uyku bozukluklarına Koronasomnia diyoruz. Araştırmalar uykuveyalma sıkıntıları, uykunun bölünmesi, kabus görme, uyanma sıkıntıları gibi problemler olduğunu ortaya koydu. İş ve eğitim yaşamının evden sürdürülmesi, çocuktan erişkine uykuya ayrılan zaman aralığında değişiklere neden oldu. Erişkinlerde gece geç saatlere kadar süren toplantılar, çocuklar ve gençlerde eğitim amaçlarıyla kullanılacak olan tablet, akıllı telefon ya da bilgisayarların hemde sosyalleşme ve dijital oyunlar için yaygın kullanım alanı, uyku süresi üstünde olumsuz problemlere yol açtı. COVID-19 hastaları için potansiyel bir müdahale olarak sirkadiyen ritmimize yapılan müdahale, özellikle kronofarmakoloji adı altında değerlendirilmektedir. Bu tedavinin hastalarda uygulanması, yapılan araştırmalarla önerilmektedir. Hastalık ve semptomla alakalı olarak müdahalenin yapılmasında iki ana gaye önerilmektedir. İlk olarak, söz gelimi, şikâyetlere bağlı şekilde ilacın hangi saatte verilmesinin, hangi zamanda uygun olduğunun özellikle kortikosteroidlerin sabah verilmenin ve akşam melatoninin verilmesinin hasta üstünde sirkadiyen ritimi düzenleyerek hastanın iyileşmesine, yoğun bakım hastalarında özellikle ciddi anlamda iyi neticeler doğurduğuna ilişkin pek çok çalışma yayınlanmaktadır.”
Sağlıklı sirkadiyen ritimin virüslere karşı direnci artırdığını, bağışıklık sisteminin covid-19lerle savaşmasına büyük ölçüde yardımcı olduğunu belirten Doç. Dr. Algın, maske, mesafe, temizliğin beraberinde sirkadiyen ritim rejimine dikkat etmenin de bir hayli önemli olduğunu sözlerine ekledi.
